ՔԱՂԿԵԴՈՆԻ ԺՈՂՈՎ 451, գումարվել է Փոքր Ասիայի Քաղկեդոն քաղաքում, հոկտեմբերի 8–31-ը ՝ բյուզանդական կայսր Մարկիանոսի և Հռոմի պապ Լևոն I-ի նախաձեռնությամբ: Ժողովին մասնակից 636 եպիսկոպոսներից գրեթե բոլորը Կ. Պոլսի և Անտիոքի պատրիարքություններին ենթակա շրջաններից էին: Ժողովը վարել են Մարկիանոս կայսրի և Պուլքերիա կայսրուհու նշանակած պաշտոնյաները, որոնք Հռոմի պապի երեք պատվիրակներն էին, իսկ կայսրը մասնակցել է միայն վեցերորդ նիստին: Քաղկեդոնի ժողովում քննարկվող գլխավոր խնդիրները երկուսն էին. ա. Եվտիքեսի վարդապետության (տես Եվտիքականություն) դատապարտումը և առաջ եկած դավանական խնդրի լուծումը, որի ընթացքում քննարկվել է նաև այն հոգևորականների հարցը, որոնք մասնակցել են այդ աստվածաբան. վեճին, և բ. պատրիարքական աթոռների գերագահության և փոխհարաբերությունների, Ալեքսանդրիայի, Անտիոքի և Կ. Պոլսի պատրիարքությունների եկեղեցական կառավարման կարգավորումը:
![Քաղկեդոնի ժողովը 451 թ.: Վատիկան, Սիքստինյան սրահ](http://www.armenianreligion.am/cms/image.php?image=http://www.armenianreligion.am/content_images/image/%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%AB%20%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6/%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%AB%20%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%A8451%20%D5%A9_%20%D5%8E%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B6%20%D5%8D%D5%AB%D6%84%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%B6%20%D5%BD%D6%80%D5%A1%D5%B0.jpg&width=250&height=126)
Քաղկեդոնի ժողովը միայն առաջադրել է որոշակի քրիստոսաբան. պնդումներ, սակայն չի տվել դրանց բացատրություններն ու լուծումները: Դրանք արվել են ավելի ուշ՝ բյուզանդացի աստվածաբաններ Ղևոնդեոս Բյուզանդացու (VI դ.), Մաքսիմոս Խոստովանողի (VII դ.), Հովհաննես Դամասկացու (VIII դ.) աշխատություններում և ընդհանրացել Քաղկեդոնի ժողովում ընդունած եկեղեցիների դավան. համակարգում: Քրիստոսաբանական այդ համակարգը կոչվում է քաղկեդոնականություն: Քաղկեդոնի ժողովն ընդունել է 28 կանոն, որոնցից վերջինը վերստին հաստատում էր Կոստանդնուպոլսի Բ տիեզերական ժողովի (381) երրորդ կանոնը՝առավել ընդարձակությամբ և իրավունքներով, այն է՝ Կ. Պոլսի աթոռը ճանաչվում է երկրորդը Հռոմից հետո, իսկ Թրակիայի, Ասիայի և Պոնտոսի դիոցեզերը (թեմերը) վերածվում էին Կ. Պոլսի աթոռին ենթակա մետրոպոլիտությունների: Լևոն I պապը, հասկանալով այդ կանոնի վտանգավորությունը Հռոմի համար, չի ընդունել այն, իսկ պապի պատվիրակները բողոքելով հեռացել են Քաղկեդոնից:
Քաղկեդոնի ժողովը Ընդհանրական եկեղեցու պառակտման պատճառ է դարձել: Այն չեն ընդունել Ալեքսանդրյան դպրոցը և նրա ավանդությանը հարազատ Արևելյան ուղղափառ եկեղեցիները (այդ թվում և Հայ եկեղեցին): Քաղկեդոնը մեծ հուզումներ է առաջ բերել ողջ Արևելքում, նրա որոշումները դիմադրության են հանդիպել Երուսաղեմում, Եգիպտոսում, Արևելքի բոլոր նշանավոր աթոռներում, անգամ Անտիոքում, որը միշտ Ալեքսանդրիայի հակառակորդն է եղել: 451-ից մինչև 518-ը Բյուզանդական կայսրությունը քաղկեդոնականների և հակաքաղկեդոնականների կրոնական վեճերի ու պայքարի մեջ է եղել: Այդ խռովությունները մեծ վտանգ են ներկայացրել պետության միասնության համար, ուստի կայսրերը (Լևոն, Զենոն, Անաստաս) միջոցներ են ձեռնարկել հակառակությունները մեղմելու համար: 476-ին Բասիլիկոս կայսրը հրապարակել է մի հրովարտակ, որով նզովել է Քաղկեդոնի ժողովը և վերացրել հակաքաղկեդոնականների դեմ հալածանքները: Երկու կողմերին հաշտեցնելու փորձ էր Զենոն կայսրի նշանավոր «Հենոտիկոնը» («Միության գիր»), որը Քաղկեդոնի ժողովի լռելյայն դատապարտությունն էր՝առանց նրա անունը տալու: Սակայն 518-ին գահ բարձրացած Հուստինոս I կայսրը, ձգտելով վերականգնել իր նախորդների կրոնաեկեղեցական քաղաքականության պատճառով Հռոմի հետ խզված հարաբերությունները, դատապարտել է Զենոնի «Հենոտիկոն», Քաղկեդոնի ժողով Հռչակել «սուրբ և տիեզերական», հալածանքներ սկսել հակաքաղկեդոնականների դեմ և ողջ Բյուզանդական կայսրությունում, բացի Եգիպտոսից, Քաղկեդոնի ժողովի որոշումներն ու Լևոնի տոմարը հռչակել պաշտոնական դավանանք:
Հայ եկեղեցին սկսած V դ. վերջից՝ Հայոց կաթողիկոս Հովհաննես Ա Մանդակունու օրոք, երբ ընդունվել է «Հենոտիկոնը» և հայերեն է թարգմանվել Տիմոթեոս Կուզի «Հակաճառություն» հակաքաղկեդոնական աշխատությունը, հստակեցրել է իր վերաբերմունքը Քաղկեդոնի ժողովի հանդեպ և կանգնել հակաքաղկեդոնական դիրքերի վրա: Իսկ 506-ի Դվինի առաջին ժողովում (տես Դվինի եկեղեցական ժողովներ) Հայ եկեղեցին մերժել է Քաղկեդոնի ժողովը և, ինչպես այդ ժամանակ ընդունված էր Արևելքում, առանց ժողովի անունը տալու դատապարտել այն: Քաղկեդոնի ժողովն առաջին անգամ հայ դավան. գրվածքներում և մատենագրության մեջ հիշատակվում է Հայոց կաթողիկոս Բաբկեն Ա Ոթմսեցու՝ Դվինի 506-ի ժողովից անմիջապես հետո ուղղափառ ասորիներին գրած «Թուղթ Հայոց ի Պարսս,առ ուղղափառս» երկրորդ թղթում և անվանվում «ստութիւն»-ու նեստորականներին զորություն տվող: Հայ եկեղեցու պատմությունը դարեր շարունակ ուղեկցվել է հակաքաղկեդոն. լարված պայքարով, քաղկեդոնականության միջոցով Հայ եկեղեցին Հույն և Կաթոլիկ եկեղեցիներին ենթարկելու և դավանափոխելու փորձերով, քաղաքական ճնշումներով: Հայ եկեղեցու հայրերն ու վարդապետները գրել են բազմաթիվ հակաճառ. գործեր, կազմվել են դավանական բնույթի ժողովածուներ («Կնիք հաւատոյ», «Գիրք թղթոց», «Արմատ հաւատոյ» և այլն), որտեղ հիմնավորվել է Հայ եկեղեցու ուղղափառ ընկալումը քրիստոսաբանական այդ կարևոր հարցում (տես Դավանանք Հայաստանյաց առաքելական եկեղեցու):
Աղբյուրը՝ «Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան, 2002, էջ 1051-1052:
![](http://www.armenianreligion-am.armin.am//cms/image.php?image=http://www.armenianreligion-am.armin.am/images/menus/315/82-83 [Converted].jpg&width=50)
Ալեք Մանուկյան 1,
ԵՊՀ 2-րդ մասնաշենք,
5-րդ հարկ,
Հեռ.` + 37460 71-00-92
Էլ-փոստ` info@armin.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Կայքի նյութերի մասնակի կամ ամբողջական օգտագործման, մեջբերումների կատարման դեպքում հղումը պարտադիր է` http://www.armenianreligion.am