• Նորություններ
• Հղումներ
• Գործընկերները
• Կայքի Քարտեզ

 «ՄՈՂՆՈՒ ԱՎԵՏԱՐԱՆ», պատկերազարդ, երկաթագիր, ձեռագիր մատյան: Գրիչն ու ծաղկողը Հովհաննես Սանդղկավանեցին է: Ձեռագրի ընդօրինակման վայրի ու ժամանակի մասին որևէ տեղեկություն չի պահպանվել: Սակայն, ելնելով 1053-ի Ավետարանի (Մատենադարան, ձեռ. դ 3593) մի քանի մանրանկարների հետ «Մողնու Ավետարան»-ի անառարկելի նմանությունից, համարվում է, որ այն նկարազարդվել է XI դ. կեսին, Սանդղկավանքում: Ուշ միջնադարում եղել է Հաղպատի վանքում, ապա՝ հարյուր տարի (1822–1922) Թիֆլիսի Մուղնու Ս. Գևորգ եկեղեցում (այստեղից էլ՝ անունը): Այժմ պահվում է Մատենադարանում (ձեռ. դ 7736, չափերը՝ 42x32,5 սմ, 383 մագաղաթե թերթեր,կազմը՝ թավշապատ, արծաթազարդ):

Ձեռագիրը պատկերազարդված է 10 խորաններով (3-ը Եվսեբիոսի թուղթն է ուղղված Կարպիանոսին, 7-ը կանոնների աղյուսակներ են), 12 լիաէջ տերունական տեսարաններով (առաջին երկուսը՝ նույն էջում), որոնք դասավորված են ձեռագրից առաջ («Ավետում», «Մարիամի այցը Եղիսաբեթին»,  «Ծնունդ», «Տյառնընդառաջ», «Մկրտություն», «Պայծառակերպություն», «Ղազարոսի հարությունը», «Մուտք Երուսաղեմ», «Խորհրդավոր ընթրիք», «Խաչելություն», «Համբարձում», «Հոգեգալուստ»), 4 ավետարանիչների պատկերներով, 4 անվանաթերթերով և լուսանցազարդերով: «Մողնու Ավետարան»-ի գեղանկարչությանը բնորոշ է հանդիսավորությունն ու վեհակերտությունը: Այդ տպավորությունն ստեղծվում է և՛ չափերի մեծությամբ, և՛ մանրանկարների ոճով: Հորինվածքները պարզ են ու ձգտում են զուգաչափության: Խոշոր կերպարները հանդարտ, վեհորեն շարժվում են լեռնային բնանկարի և բարդ ճարտարապետական կառուցվածքի միջով (նշմարվում են հայկական բնանկարների ծանոթ գծերն ու ազգային  ճարտարապետության բնորոշձևերը): Այս ամենը պատկերված է խիտ երկնագույն ֆոնի վրա: Ֆոնը և մյուս սպիտակավուն ներկերն ու ողջ վեհակերտ կերպարները՝ լեռները, ծառերը և անգամ «Ավետման», «Մարիամի այցելությունը Եղիսաբեթին» պատկերների դիրքը, մեկը մյուսի վրա տեսարանների դասավորությունը վկայում են  «Մողնու Ավետարան»- ի մանրանկարների սերտ կապը որմնանկարչության հետ (մասնավորապես՝ Ախթալայի) և հիմք են տալիս ենթադրելու, որ նրանց վարպետը կարող էր լինել նաև որմնանկարիչ:

«Մողնու Ավետարան»- ի խորաններն աչքի են ընկնում նույնպիսի վեհաշուք հանդիսավորությամբ և նույնպես հագեցած են երկրաչափական զարդանկարների, բուսազարդերի, ծառերի պատկերների, սյուների բոլորքը պարուրող վարագույրների և անգամ ճարտարապետական կառույցների տարրերով: Հատկապես հարուստ է խորանների կենդանական աշխարհը. բազմապիսի թռչունները, գազանները և ընտանի կենդանիները դրկից են արծվառյուծներին, սֆինքսներին ու հուշկապարիկներին, իսկ խորաններից մեկում պատկերված է, այսպես կոչված՝ «Նեղոսյան տեսարանը», որը «Մլքե թագուհու Ավետարան»-ի նմանատիպ պատկերի արձագանքն է: Երկու մերկ ձկնորսներ կանգնած են բարձրախել նավակում, նրանցից մեկը քաշում է ձկներով լի ցանցը. ջրի մակերևույթը ծածկել են մեդուզաները, իսկ առաջին պլանում սֆինքսն է և արծվառյուծները:

«Մողնու Ավետարան»-ն  արդեն գրեթե ձևավորված միջնադարյան հին ձեռագրերի վաղ շրջանի նմուշներից է: Այստեղ կանոնիկ տեսք են ստացել ավետարանիչների դիմանկարներն ու անվանաթերթերը՝ ուղղանկյուն գլխազարդերով, խոշոր սկզբնատառերով, ավետարանիչների խորհրդանշաններով: Թանկարժեք նյութերի (նուրբ,թափանցիկ մագաղաթ, բազմերանգ գույներ և ոսկի), մանրանկարների գեղանկարչական  ու կատարողական արվեստի կատարելության, նրանց հանդիսավոր ոճի շնորհիվ «Մողնու Ավետարան»-ը դասվում է մեծաշուք տոնական ձեռագրերի շարքը:

                                                                                                        Քոթանջյան Ն.

Գրականության ցանկ

«Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան 2002:

Մաթեվոսյան Ա., Գրիչ Հովհաննես Սանդղկավանեցի («Մողնու Ավետարանը»), ԲՄ, դ 10, 1971: