• Նորություններ
• Հղումներ
• Գործընկերները
• Կայքի Քարտեզ

 ՆԵՐՍԵՍ ՄՈԿԱՑԻ, Վանեցի , Բեղլու [մոտ 1575, գ. Հասկնջավ (Մոկք գավառ) – 1625, Վանա լճի Լիմ կղզի], բանաստեղծական կրթական-լուսավորական գործիչ, փիլիսոփա: Մշո Ս. Առաքելոց վանքի «Հարանց վարք»-ի հիշատակարանում ասվում է, թե 1609-ին Ներսես Մոկացին եղել է Երուսաղեմի Ս. Բարդուղիմեոս վանքում, այդտեղ էլ Բարսեղ Գավառացուց ստացել վարդապետ. աստիճան: Իր կրթության, դաստիարակության և հասարակական գործունեության ամբողջ ժամանակը Ներսես Մոկացին  անցկացրել է վանական միաբանությունների և դպրոցների միջավայրում: Նրա գործունեությունը կապված է Բաղեշի Ամրդոլու վանքի, Սյունյաց Մեծ անապատի և Լիմ կղզու միաբանության հետ, որի հիմնադիրն է (1621) ինքը: Ավանդել է արտաքին գիտություններ:

Ներսես Մոկացին ստեղծագործությունը կարելի է բաժանել 3 խմբի՝  պատմական, հոգու և մարմնի փոխհարաբերության, ավանդական-առասպելական: Պատական երկերում հեղինակը հաղորդում է այնպիսի փաստեր, որոնք չկան այլ աղբյուրներում: Այդպիսին է «Օրհնեալ տէր Յիսուս Փրկիչ» տողով սկսվող ներբողը, որը նվիրված է Սյունյաց Մեծ անապատի հիմնադրմանն ու հիմնադիրներին: Մի այլ գանձում պատկերել է Անդրեաս քահանայի նահատակությունը՝  շահ Աբբասի հրամանով (1617): «Ի հոլովել ժամանակին» տողով սկսվող ողբում նկարագրել է Սալահ ադ Դինի կողմից Երուսաղեմի գրավումը (1187): Ներսես Մոկացու փիլիսոփայական  հայացքները դրսևորվել են «Մանուկ մտավարժ էի...»  և «Վիճաբանություն երկնի և երկրի» այլաբանական բանաստեղծությունների մեջ:

«Մանուկ մտավարժ էի...» բանաստեղծությունում առկա են հեղինակի անձնական կյանքին վերաբերող որոշ տեղեկություններ: Տաղում Ներսես Մոկացին ձաղկել է մարդկային իրականության արատավոր երևույթները: «Վիճաբանություն երկնի և երկրի» բանաստեղծության մեջ պատկերել է հոգու և մարմնի պայքարը:

Ներսես Մոկացու «Ներբողեան վիպասանական ի փոխումն Աստուածածին կուսին...» ընդարձակ քերթվածը՝  100 տուն, գրվել է Երուսաղեմում. մնացած 300 տունը շարունակել է նրա աշակերտը՝ Ստեփանոս Շատախեցին: Այս ներբողյանը նվիրված է Աստվածածնի վերափոխմանը և Բարդուղիմեոս առաքյալի՝  Հայաստանում քրիստոնեություն տարածելուն: Այն յուրատեսակ գովք է՝  քրիստոնեության հաղթարշավի, աշխարհին օծյալ Փրկիչ պարգևող, ախտերը բուժող Աստվածամոր, նաև նոր, առաջադեմ գաղափարների՝  ընդդեմ հեթանոսական առասպելաբանության, կռապաշտության ու արատավոր սովորույթների:

                                                                               Դոլուխանյան Ա.  

Գրականության ցանկ

«Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան 2002:

Բանաստեղծություններ, Ե., 1985:

Ալիշան Ղ., Հայապատում, Վնտ., 1901:

Ակինյան Ն., Բաղեշի դպրոցը, Վնն., 1952: 

Մնացականյան Ա., Հայկական միջնադարյան ժողովրդական երգեր, Ե., 1956: 

Խաչատրյան Պ., Հայ միջնադարյան պատմական ողբեր, Ե., 1969: 

Լեո, Երկ.ժող., հ. 3, գիրք 1, Ե., 1969: