• Նորություններ
• Հղումներ
• Գործընկերները
• Կայքի Քարտեզ

ՍԱՐԳԻՍ. սուրբ Սարգիս Զորավար, մար Սարգիս, տեր Սերգիոս: Ծննդյան թվականն անհայտ է, նահատակված է 362-ին կամ 363-ին, Պարսկաստանի Դաղման քաղաքում: Վկա՝ դասված հայազգի սրբերի կարգը. Օժտված է «արագահաս», «բարեխոս», «շնորհատու» հատկանիշներով: Ներսես Շնորհալու «Գիր Հաւատոյ խոստովանութեան» մեջ («Թուղթք Ընդհանրական», էջ 105–106) ասվում է, որ սուրբ Սարգիսը «բարեպաշտ» իշխան էր «Մեծն Կոստանդիանոսի» և նրա որդու օրոք, որին հաջորդել է Հուլիանոս Ուրացող կայսրը (361–363): Ըստ Հայսմավուրքների՝ Սարգիսն ազգությամբ «հռովմ» էր (հույն) և Կոստանդիանոս կայսրի կողմից «իշխան և ստրատելատ» էր կարգված Կապադովկիայի վրա, որի մայրաքաղաքն էր Կեսարիան:

«Ամբարիշտ Հուլիանոսի» թագավորության ժամանակ նրան աստվածային հայտնությամբ թելադրվել է ապաստանել Հայաստանում, իր որդու՝ Մարտիրոսի հետ: Սակայն հայերը, երկյուղելով Հուլիանոսից, սուրբին թելադրել են գնալ Պարսկաստան և զինվորական ծառայության անցնել Շապուհ թագավորի (310–379) մոտ: Այստեղ ևս բազում սխրալի և հրաշապատում գործեր կատարելով՝ մոգերի և մոլեռանդ ամբոխի կողմից մեղադրվել է պարսկական զորքի մեջ քրիստոնեություն տարածելու համար, բռնադատվել իր Մարտիրոս որդու հետ, որը հորից առաջ է զոհ գնացել կրակապաշտ խառնամբոխի ծեծին՝ ընդունելով մարտիրոսության պսակը: Թագավորի հրամանով Սարգիսը բանտարկվել է:

Նրան, որպես կրակն ու կուռքերը անարգողի, առաջարկվել է ուրանալ Հիսուսին և ընդունել զրադաշտական կրոնը: Երբ նա անսասան է մնացել իր հավատքի մեջ՝ արձակվել է գլխատման հրաման: Նահատակության վայրում (Դաղման կոչված քաղաքի մոտ), գլխատումից առաջ, Սարգիսը աղոթք է հղել առ Աստված, որ ի կատար ածվեն իր անունով աղոթողների բաղձանքները: Պարսիկ զորականներից 14 հոգի, որոնք հետևել են քրիստոնեական հավատքին, վերցրել են սրբի մարմինը, պատել մաքուր կտավով՝ պատվով թաղելու համար, և այդ պատճառով նրանց ևս նահատակել են: Հավատացյալները թաքուն վերցրել են Սարգսի և մյուս նահատակների մարմինները և ամփոփել Համիան կոչված քաղաքում, որտեղից էլ, ըստ հայոց Հայսմավուրքների, Մեսրոպ Մաշտոցը վերցրել է  Սարգսի մարմինը, բերել Հայաստան, ամփոփել Կարբի ավանում և վրան վանք կառուցել: Ապա սրբի ատամներից մեկն առնելով՝ զետեղել է խաչափայտի մեջ և այն կանգնեցրել Վրաստանում՝ «ի դաշտն Գագա» Գագա բլուրի գագաթին, որը ցայսօր կոչվում է Գագա Ս. Սարգիս, որ «... մեծամեծ սքանչելիքներ և հրաշքներ է գործում գերյալների, բանտարկյալների և հիվանդների վրա»: Այս դեպքերը հիշատակվում են նաև Ներսես Շնորհալու հորինած շարականի մեջ («Շարական Ս. Սարգսի»):

«Ամենասուրբ Երրորդութեանն ընտրեալ 

Ծառայ եւ հաւատարիմ,

Յաղթող սպառազէն և քաջ նահատակ.

Արագահաս Սուրբդ Սարգիս, շնորհաց օթեւան,

Քրիստոսի բարեխօսե ամենքիս համար...»:

(«Շարակնոց»)

Եվրոպայում ս. Սարգսի հիշատակի օրը տոնվել է իբրև Կեսարացի սուրբի տոն՝ փետրվարի 24-ին (հույները՝ հունվարի 20-ին): Հայերը տոնել են հունվարի 31-ին, իսկ ներկայումս՝ Առաջավորաց պահքին հաջորդող շաբաթ օրը. այս պատճառով էլ այդ պահքը սխալմամբ կոչվում է ս. Սարգսի պահք, մինչդեռ Հայ եկեղեցում սրբերը պահք չունեն: Իսկ եթե այդ օրը համընկնում է Տյառնընդառաջին, ապա ս. Սարգսի տոնը նշվում է ս. Ատոմյանց հիշատակի հետ (տես Ատոմյանք):

Հայերի մեջ տարածված սովորույթ է՝ շփոթութամբ ս. Սարգսին նվիրված պահքի վերջին շաբաթ օրվա գիշերը (փետրվար) ամանների մեջ դնել փոխինդ (փոխինձ), որի վրա դրոշմվում է սրբի ձիու սմբակի կամ պայտի հետքը՝ իբրև բարիքի, երջանկության նշան: Իբրև «մուրազատու» սուրբ, ս. Սարգիսը զուգահեռ ունի Հովհաննես Մկրտչի հետ:

Ս. Սարգիսը  հռչակված է ոչ միայն հայոց, այլև ողջ արևելյան քրիստոնեական աշխարհում: Նույնիսկ պարսիկները նրան կոչել են «անհաղթ վկա պարսից և կատարող բոլոր խնդրվածքների»:

Նրա անունը, իբրև հրաշագործ վկայի, տարածված էր նաև Իտալիայում, Իսպանիայում, Գերմանիայում և այլուր: Հայ մանրանկարչության մեջ ս. Սարգսի պատկերվել է ճերմակ նժույգի վրա, զինավառ կերպարանքով, հաճախ՝ վիշապ օձին նիզակահարելիս:

Հայաստանում ս. Սարգսի անունով եկեղեցիներ են կառուցվել, որոնցից է Երևանի Ս. Սարգիս եկեղեցին:

Սարգսյան Լ.

Աղբյուրը՝

«Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան 2002, էջ 894-895:

Տես նաև՝

Սուրբերու կեանքը, 3-րդ հրատարակութիւն, Պէյրութ, 1994:

Գալուստյան Շ., Հայազգի սուրբեր, Ե., 1997: