• Նորություններ
• Հղումներ
• Գործընկերները
• Կայքի Քարտեզ

«ՈՒԹ  ՄԱՆՐԱՆԿԱՐԻՉՆԵՐԻ  ԱՎԵՏԱՐԱՆ», կիլիկյան պատկերազարդ ձեռագիր մատյան ընտիր թավշյա մագաղաթից: Պատկերազարդել են XIII դ. վերջին քառորդի անհայտ նկարիչներ և 1320-ին՝ Սարգիս Պիծակը: Կիլիկյան մանրանկարչության ծաղկման շրջանի գոհարներից է: Գրիչը նշանավոր Ավետիսն է, որը հայտնի է Թորոս Ռոսլինի ծաղկած «Մաշտոց» -ի,  «Կեռան թագուհու Ավետարան»- ի և այլ եզակի ձեռագրերի ընդօրինակություններով: «Ութ մանրանկարիչների Ավետարան»-ը Ավետիսի անունով մեզ հասած վերջին աշխատանքն է: Պահվում է Մատենադարանում (ձեռ.դ 7651): Ձեռագիրը ստացող Սեբաստիայի Ստեփանոս եպիսկոպոսը 1320-ին հիշատակարանում գրել է, որ Կիլիկյան Հայաստանի Օշին արքայի հրամանով պալատի մատենադարանում («յարկեղս տանն») բազմապիսի ձեռագրերից ընտրել է «Ութ մանրանկարիչների Ավետարան»-ը և տվել Սարգիս Պիծակին՝ պատկերազարդումն ավարտելու, որովհետև տերունական նկարների մի մասը նկարված էր, մի մասն ուրվագծված («նշանագծեալ»), շատերի համար էլ տեղ էր թողնված: Հիշատակարանից երևում է, որ Ստեփանոս եպիսկոպոսի պատվերով Սարգիս Պիծակն ուրվագծվածները ծածկել է գույներով, պատկերներով լրացրել բաց մնացած տեղերը: 

«Ութ մանրանկարիչների Ավետարան»-ի խորանների  պատկերները մեզ չեն հասել, դրանք ներկայացված են իբրև համաբարբառի աղյուսակներ: Փոխարենը ձեռագրի գրեթե բոլոր էջերն ունեն մանրանկար: Որոշ էջերի վրա ներտեքստային երկու և լուսանցքում պատկերված մեկ՝ սյուժեով միմյանց կապված մանրանկարներ են: Ձեռագրում կա ավելի քան 250 մանրանկար: Դա եզակի երևույթ է քրիստոնեական գրքարվեստում՝ տեքստի և մանրանկարների ու լուսանցքների հարաբերությունների բազմազանության առումով: Ձեռագրի մանրանկարների համար հիմք են ծառայել և'  XI–XII դդ. բյուզանդական ամենահարուստ պատկերազարդ ձեռագրերից մեկը (Ֆլորենցիայի Լաուրենցիանա գրադարան, VI, 23), և' «Հեթում Բ թագավորի Ճաշոց»-ի մի քանի մանրանկար: Հիշյալ բյուզանդական ձեռագրից ուղղակի ընդօրինակված է  17 մանրանկար, իսկ նրա պատկերազարդման ձևերը դրսևորված են ավելի մեծ թվով մանրանկարներում: Դա արտահայտված է մագաղաթե ֆոնի վրա ֆրիզաձև մանրանկարներով, որոնք պարունակում են միմյանց հաջորդող, երբեմն նույն կերպարների՝ երկու-երեք անգամ պատկերող տեսարանները. սյուժետային գործողության հաջորդական փուլերը միմյանցից անջատված են սխեմատիկ շենքերով կամ բլրակի զանգվածով, կամ ազատ տարածքներով: «Հեթում Բ թագավորի Ճաշոց»-ին հետևող մանրանկարներն ավելի բազմազան ձևեր են ընդունում, քան մագաղաթի ֆոնի վրա ֆրիզաձև մանրանկարները տեքստի ներսում, վերևում կամ ներքևում: Դրանց համար ֆոն են ծառայում ոսկին կամ շենքերը, որոնց շնորհիվ պատկերված անձինք ռելիեֆային տեսք են ստանում, հաճախ միանում են լուսանցազարդերին կամ ուղեկցվում մարգարեի նկարով: Երրորդ խումբը ոսկու ֆոնի վրա շրջանակված ֆրիզաձև նկարներ են: Մի շարք մանրանկարների գունավորումից երևում է Սարգիս Պիծակի միջամտությունը: Ավետարանիչներին, առակներն ու այլաբանական պատկերները մեծ մասամբ նկարել է Սարգիս Պիծակը: Ֆրիզաձև մանրանկարների ազատ շարժվող, գրեթե ջրաներկային թափանցիկությամբ  նկարված ֆիգուրների վրա զգացվում է Հովհաննես Արքաեղբոր դպրոցի Աստվածաշնչային Ժողովածուի (Մատենադարան, ձեռ. N 4243) ազդեցությունը: 

                                                                                     Ղազարյան  Վ.  

Աղբյուրը՝ «Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան, 2002, էջ 1029-1030:

Տես նաև՝

Ղազարյան Վ., Սյուժետային մանրանկարը Կիլիկիայում (XIII դարի վերջ – XIV դարի սկիզբ),Ե., 1984:

Дрампян Р., Из истории армянской миниатюры XIII–XIV вв., «Տեղեկագիր ՀՍՍՀ ԳԱ, հաս.գիտ.», 1948, N 5: